پراکنش، مشخصات بیولوژیکی و تنوع ژنتیکی جدایه‌های ایرانی ویروس موزائیک گوجه فرنگی (Tomato mosaic virus) *

ویروس موزائیک گوجه فرنگی(ToMV)یکی از ویروس‌های مهم گیاه گوجه فرنگی بوده و دارای دامنه میزبانی وسیعی در میان گیاهان زراعی و غیر زراعی است. به منظور تعیین پراکنش، دامنه میزبانی و تنوع ژنتیکی جدایه‌های این ویروس در مناطقی از ایران طی سال‌های 1385 تا 1387 بررسی‌هایی انجام شد. نمونه‌های گیاهی بر اساس علائم از مزارع گوجه فرنگی، فلفل و علف‌های هرز آنها واقع در استان‌های همدان، یزد، کرمان و هرمزگان جمع‌آوری گردیدند. به منظور تأیید آلودگی نمونه‌ها از آزمون‌های الایزای غیر مستقیم استفاده شد. در مجموع از 434 نمونه، تعداد 27 نمونه از گیاهان شامل گوجه فرنگی، فلفل، لوبیا و علف‌های هرز سلمه تره و تاجریزی به این ویروس آلوده بودند. به منظور مطالعات مولکولی و تعیین دامنه میزبانی، تعداد ده جدایه بر اساس موقعیت جغرافیائی و میزبان انتخاب و ژن پروتئین پوششی آنها تکثیر و همسانه‌سازی شد و درخت فیلوژنتیکی ترسیم گردید. بر مبنای این درخت جدایه‌های  ToMVبه سه گروه I ، II و III تقسیم گردیدند که جدایه‌های ایرانی این ویروس در گروه I، از گیاهان فلفل، تاجریزی و سلمه تره جدا شدند و بقیه جدایه‌ها در گروه III قرار گرفتند. کمترین میزان تشابه در بین جدایه‌های ایرانی، مربوط به جدایه Jir.Che.4( از منطقه جیرفت استان کرمان و از گیاه سلمه تره) در گروه I و چهار جدایه دیگر( از گیاه گوجه فرنگی) از گروه III به میزان 4/84% از مناطق کرمان و همدان می‌باشد. در این بررسی هم چنین لوبیا به عنوان میزبان طبیعی این ویروس در ایران برای اولین بار معرفی می‌گردد و نتایج حاصل از دامنه میزبانی بر روی گیاهان آزمون بیانگر آن است که تفاوت‌هائی در بین جدایه‌های ایرانیToMV از نظر واکنش برروی ارقام مختلف توتون وجود دارد. محاسبه تنوع ژنتیکی(π)  جمعیت‌های جغرافیائی دنیا نشان از آن دارد که بیشترین میزان تنوع ژنتیکی مربوط به جمعیت جدایه‌های ایرانی و برزیلی بوده و این میزان در بین جدایه‌های ایرانی نزدیک به دو برابر جدایه‌های گزارش شده از سایر نقاط دنیاست.